Przed rokiem 2020 zaburzenia psychiczne były głównymi przyczynami globalnego obciążenia zdrowotnego, a zaburzenia depresyjne i lękowe w największym stopniu przyczyniały się do tego obciążenia. Pojawienie się COVID-19 stworzyło środowisko, w którym wiele czynników wpływających na zły stan zdrowia psychicznego uległo zaostrzeniu [1].
W badaniach, opublikowanych w 2021 roku w renomowanym czasopiśmie The Lancet, udowodniono znaczny wzrost występowania zaburzeń depresyjnych i lękowych z powodu pandemii COVID-19. Dwa wskaźniki wpływu COVID-19, a konkretnie dzienne wskaźniki zakażeń SARS-CoV-2 i zmniejszenie mobilności ludzi, były związane z częstszym występowaniem poważnych zaburzeń depresyjnych i lękowych.
W przypadku tych zaburzeń pandemia dotknęła w większym stopniu kobiety, niż mężczyzn oraz osoby w młodym wieku. W badaniu oszacowano wzrost ilości przypadków poważnych zaburzeń depresyjnych na świecie o 53,2 mln (wzrost o 27,6% z powodu COVID-19) oraz przypadków zaburzeń lękowych o dodatkowe 76,2 mln (wzrost o 25,6%). Pandemia spowodowała, że w większości krajów istnieje pilna potrzeba wzmocnienia systemów ochrony zdrowia psychicznego.
Strategie łagodzenia skutków pandemii mogą obejmować sposoby promowania dobrostanu psychicznego, ukierunkowane działanie na czynniki wpływające na zły stan zdrowia psychicznego oraz interwencje mające na celu leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi. Niepodejmowanie żadnych działań w związku z obciążeniami wynikającymi z poważnych zaburzeń depresyjnych i lękowych nie powinno mieć miejsca.
Od niedawna potencjalne zastosowanie terapeutyczne kannabinoidów wzbudza duże zainteresowanie w leczeniu zaburzeń neuropsychiatrycznych. Przeprowadzono liczne badania z wykorzystaniem głównych fitokannabinoidów, (-)-trans-Δ9-tetrahydrokannabinolu (THC) i kannabidiolu (CBD). Na tym polu szczególnie CBD wykazuje interesujący profil farmakologiczny, a dowody przedkliniczne sugerują, że może być potencjalnym lekiem przeciwdepresyjnym [2].
Pierwsze dowody na przeciwdepresyjne właściwości CBD przedstawiono 10 lat temu i od tego czasu zostały potwierdzone przez kilka innych grup badawczych. Nowsze badania wykazały, że CBD wywołuje szybkie i trwałe działanie przeciwdepresyjne w różnych modelach zwierzęcych. CBD ma złożoną farmakologię i może oddziaływać na wiele układów neuroprzekaźników związanych z depresją, w tym na układ endokannabinoidowy. Nie jest jeszcze jasne, w jaki sposób te mechanizmy są zintegrowane w celu promowania efektów molekularnych i behawioralnych wywoływanych przez CBD.
Zgodnie z najnowszą hipotezą przyjmuje się, że depresja kliniczna może być związana z zaburzeniami funkcjonowania układu endokannabinoidowego. Przykładowo u pacjentów z depresją stwierdzono zmniejszone stężenie endogennych kannabinoidów [3].
Badania pośmiertne pacjentów z depresję endogenną (tzw. depresja duża) wykazały zmniejszenie liczby receptorów CB1 w komórkach glejowych istoty szarej mózgu [4].
Chociaż wyniki badań na zwierzętach potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo CBD, przed ostatecznym zatwierdzeniem go do stosowania u ludzi w zaburzeniach psychiatrycznych konieczne jest przeprowadzenie pełnych badań klinicznych.
Dr Grzegorz Kiełbowicz
Piśmiennictwo:
1. COVID-19 Mental Disorders Collaborators. Global prevalence and burden of depressive and anxiety disorders in 204 countries and territories in 2020 due to the COVID-19 pandemic. Lancet 2021; 398: 1700–12. DOI:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)02143-7
2. Joca S. et al. Chapter 45 – Putative effects of cannabidiol in depression and synaptic plasticity. The Neuroscience of Depression – Features, Diagnosis, and Treatment. Academic Press. 2021, Pages 459-467.
3. Micale V., Tabiova K., Kucerova J., Drago F. Role of the endocannabinoid system in depression: from preclinical to clinical evidence. In: Campolongo P, Fattore L, eds. Cannabinoid Modulation of Emotion, Memory, and Motivation. New York, NY: Springer; 2015.
4. El-Alfy, Abir T et al. Antidepressant-like effect of delta9-tetrahydrocannabinol and other cannabinoids isolated from Cannabis sativa L. Pharmacology, biochemistry, and behavior vol. 95,4 (2010): 434-42. doi:10.1016/j.pbb.2010.03.004
