Ananadamid – molekuła szczęścia. Co o niej wiemy?

Pierwszy endogenny kannabinoid odkryto w 1992 roku. Nazwano go anandamid. To połączenie dwóch słów: ananda – co w sanskrycie oznacza stan błogości oraz amide – użyte ze względu na specyficzną strukturę chemiczną. Później wyizolowano również inne endokannabinoidy, ale nadane im nazwy są już mniej poetyckie, za to bardziej związane z chemią:  np. 2-Arachidonyloglicerol (2-AG) czy eter noladyny. 

Endokannabinoidy należą do substancji, które odgrywają rolę naturalnych przekaźników. Przekazują one informacje o stanie organizmu zarówno do mózgu, jak i innych narządów, powodując interakcje na poziomie komórkowym.

Należą one do grupy głównych neurotransmiterów i inhibitorów a ich działanie jest bardzo istotne dla funkcjonowania organizmu. Hamują na przykład nadmierne uwalnianie glutaminianu do mózgu, kiedy ten jest niewystarczająco dotleniony.

Dlatego na obecnym etapie badań jedną z głównych funkcji przypisywanych endokannabinoidom jest ochrona komórek nerwowych. Inne neuroprzekaźniki działają  pod wpływem endokannabinoidów takich, jak GABA, glicyna, noradrenalina, serotonina, dopamina, acetylocholina oraz neuropeptydy (enkefaliny i endorfiny). 

Bardzo często medyczne właściwości konopi tłumaczy się interaktywnym działaniem tych transmiterów. Na przykład zahamowanie uwalniania serotoniny zmniejsza nudności i wymioty, natomiast wpływ endokannabinoidów na kwas GABA i acetylocholinę jest korzystny  w leczeniu chorób nerwowo-mięśniowych takich jak skurcze.

Wykazano również, że wytwarzanie endokannabinoidów w organizmie wzrasta podczas skurczów mięśni w celu zmniejszenia ich bolesności. Także w przypadku bólu spowodowanego zapaleniem nerwu lub przewlekłym stanem zapalnym jelit znacznie zwiększa się liczba receptorów kannabinoidowych.

System endokannabinoidowy dostosowuje się zatem do sytuacji związanych z objawami chorobowymi. Takie zwielokrotnienie liczby receptorów kannabinoidowych w pewnych częściach ciała i podczas niektórych chorób może powodować większą skuteczność działania egzogennych naturalnych kannabinoidów.

Właśnie dlatego naturalne funkcje systemu endokannabinoidowego są tak dokładnie badane od kilku lat. Dzięki lepszemu zrozumieniu tego złożonego systemu będzie można znaleźć nowe leki, które pozwolą lepiej wykorzystać jego działanie.

Najczęściej badanymi dotychczas endokannabinoidami są anandamid i 2-Arachidonyloglicerol (2-AG).

Podczas niektórych chorób i zaburzeń fizycznych średnia produkcja endokannabinoidów i receptorów kannabinoidowych wzrasta, aby zrekompensować brak równowagi w organizmie. W związku z tym stężenie anandamidu zwiększa się w niektórych rejonach mózgu odpowiedzialnych za zarządzanie bólem, aby go uspokoić. W przypadku niedożywienia produkcja ta wzrasta, aby lepiej stymulować apetyt.

Badania na zwierzętach wykazały, że ilość anandamidu w jelitach ulega zwielokrotnieniu, jeśli zwierzęta są pozbawione pokarmu na pewien czas. Natomiast dawka ta normalizuje się, jeśli ponownie wystarczająco się odżywią.

Związek ten odgrywa istotną rolę w rozwoju płodu oraz odpowiada za uczucia radości i szczęścia u kobiet oczekujących dziecka. Wykrywa się go przede wszystkim w mózgu. W sytuacjach ciężkiej hipoksji lub przy uszkodzeniu mózgu jego poziom wzrasta.

Endokanabinoid 2-AG, o podobnym powinowactwie do receptorów CB1 i CB2, działa w organizmie jako pełny agonista dla obu tych typów receptorów. Jego poziom w mózgu jest znacznie wyższy niż anandamidu.

Wciąż toczą się dyskusje, który z tych związków jest głównym odpowiedzialnym za pobudzenie neuronowego układu przekaźnictwa bodźców z wykorzystaniem CB1.

Wysokie poziomy 2-AG wykrywa się także w śledzionie, co wiąże się prawdopodobnie z funkcjami tego związku dotyczącymi regulacji procesów odpornościowych i ciśnienia krwi.