07/04/2022
Nowotwory.
Od czasu pierwszego doniesienia o przeciwnowotworowym działaniu kannabinoidów w 1975 roku [1] przeprowadzono wiele badań dotyczących fitokannabinoidów, kannabinoidów endogennych i syntetycznych na wielu modelach nowotworów.
Wykazano ich działanie przeciwnowotworowe zarówno in vitro, jak i in vivo. Efekty te zależą jednak od wielu czynników takich jak rodzaj nowotworu, stężenie i sposób podania kannabinoidu czy liczba receptorów docelowych. Mechanizm działania syntetycznych kannabinoidów, (-)-trans-Δ9-tetrahydrokannabinolu (Δ9-THC) i kannabidiolu (CBD) opisywano najczęściej za pośrednictwem tradycyjnych receptorów kannabinoidowych: CB1 i CB2, ale obecne doniesienia wskazują również, że działanie przeciwnowotworowe odbywa się za pośrednictwem dodatkowych receptorów i ligandów oraz poprzez modulację szlaków sygnalizacyjnych, które odgrywają kluczową rolę w patologii nowotworów [2].
Tradycyjnie kannabinoidy stosowane są jako terapia wspomagająca w nowotworach, potencjalnie uzupełniająca inne terapie i w związku z tym stosowane powinny być wyłącznie pod nadzorem onkologa. W tym obszarze ich zastosowanie sprowadza się do paliatywnego łagodzenia nudności i wymiotów, które są konsekwencją chemio- i radioterapii oraz wspomagania apetytu i działania przeciw jadłowstrętowi. Dodatkowo stosuje się je do leczenia bólu wywołanego nowotworem, leczenia neuropatii obwodowej czyli uszkodzenia nerwu obwodowego będącego wynikiem chemioterapii [3].
Wykazano, iż działanie przeciwbólowe kannabinoidów w chorobach nowotworowych było wyraźniejsze niż przy stosowaniu klasycznych leków przeciwbólowych gdyż dodatkowo poprawiają nastrój i stan psychiczny pacjentów. Ponadto kannabinoidy są stosowane w leczeniu depresji i zmęczenia, które mogą towarzyszyć chorobie nowotworowej [4].
Z czasem coraz więcej wyników z badań in vivo zaczęło wykazywać wielokierunkowe efekty działania kannabinoidów wpływające na stan fizjologiczny i biochemiczny komórek nowotworowych, na modulowanie szlaków sygnalizacyjnych zaangażowanych w proliferację komórek nowotworowych, autofagię, apoptozę czyli naturalną śmierć komórki oraz hamowanie przerzutów i angiogenezy czyli rozrostu naczyń krwionośnych, które odżywiają raka [5]. Początkowo większość badań in-vivo była prowadzona na modelach zwierzęcych chorób nowotworowych. Jednak w ostatnich latach pojawiło się też wiele badań klinicznych na ludziach i zauważalne jest przesunięcie nacisku z terapii w których stosowano głównie psychoaktywny tetrahydrokannabinol (THC) w kierunku zastosowania innych kannabinoidów a szczególnie kannabidiolu czyli CBD.
Wstępne wyniki pokazują, iż oprócz dobrze znanych działań proapoptycznych, antyproliferacyjnych i antyinwazyjnych, CBD może również wywierać działanie antyangiogenne czyli hamować proces tworzenia się naczyń krwionośnych odżywiających komórki nowotworowe [6].
Bardzo obiecujące wyniki zaobserwowano też w przypadku łączenia kannabinoidów. Na przykład w jednym z badań przeciwnowotworowe działanie THC na komórki glejaka było wzmacniane przez CBD [7]. Taki efekt synergii pomiędzy kannabinoidami nazywany jest efektem entourage’u. Gdy w badaniu klinicznym w którym 21 pacjentom z glejakiem podawano mieszaninę THC i CBD, 83% pacjentów przeżyło 1 rok w porównaniu z 53% w grupie placebo [8]. Efekt wzmocnionego działania przeciwnowotworowego zaobserwowano również w przypadku łączenia niektórych leków przeciwnowotworowych i kannabinoidów. Szczególnie interesujące są tu dwa badania. W jednym z nich połączenie THC i temozolomidu wykazało silne działanie przeciwnowotworowe w przypadku glejaka, natomiast w drugim badaniu połączenie gemcytabiny i kilku agonistów kannabinoidowych działało synergistycznie na komórki raka trzustki [3].
Z dotychczasowych wyników badań można wywnioskować, iż kannabinoidy mogą łagodzić niektóre objawy raka, ale nie jest jasne, jak skuteczne są w porównaniu z konwencjonalnymi terapiami lub w połączeniu z nimi, a nawet czy bardziej skuteczne są konopie w postaci suszu do palenia, oczyszczone kannabinoidy czy syntetyczne kannabinoidy. W tym zakresie wymagane są dodatkowe badania [4].
Piśmiennictwo:
1. Munson AE, Harris LS, Friedman MA, Dewey WL, Carchman RA (1975) Antineoplastic activity of cannabinoids. J Natl Cancer Inst 55(3):597–602. https://doi.org/10.1093/jnci/55.3.597.
2. Mangal, N., Erridge, S., Habib, N. et al. Cannabinoids in the landscape of cancer. J Cancer Res Clin Oncol 147, 2507–2534 (2021). https://doi.org/10.1007/s00432-021-03710-7.
3. Velasco G, Sánchez C, Guzmán M. Towards the use of cannabinoids as antitumour agents. Nat Rev Cancer. 2012;12( 6): 436– 444.
4. Malka D, Medical Cannabis Pearls for Clinical Practice. CRC Press. First edition published 2022.
5. Velasco G, Sánchez C, Guzmán M (2016) Anticancer mechanisms of cannabinoids. Curr Oncol 23:23–32. https://doi.org/10.3747/co.23.3080
6. Massi P, Solinas M, Cinquina V, Parolaro D. Cannabidiol as potential anticancer drug. Br J Clin Pharmacol. 2013;75( 2): 303– 312.
7. Bowles DW, O’Bryant CL, Camidge DR, Jimeno A. The intersection between cannabis and cancer in the United States. Crit Rev Oncol Hematol. 2012;83( 1): 1– 10.
8. GW pharmaceuticals achieves positive results in phase 2 proof of concept study in glioma www.globenewswire.com/ news-release/ 2017/ 02/ 07/ 914583/ 0/ en/ GW-Pharmaceuticals-Achieves-Positive-Results-in-Phase-2-Proof-of-Concept-Study-in-Glioma.html